“Усе – у Аўтадор!”. Аўтапрабег па Савецкай Беларусі ў 1932 годзе

«Усе — у Аўтадор!», «Ударым аўтапрабегам па бездаражы, разгільдзяйству і бюракратызму!» — гэтыя фразы сталі крылатымі дзякуючы герою раманаў Ільфа і Пятрова — савецкаму авантурысце Астапу Бэндару. У адной з кіраўнікоў кнігі «Залаты цяля» шайка вялікага камбінатара доўгі час выдавала сябе за лідэраў аўтапрабегу і прысвойвала такім чынам рэсурсы, прызначаныя для сапраўдных удзельнікаў экспедыцыі.

Аўтапрабегі ў канцы 1920-х пачатку 1930-х гадоў у Савецкім Саюзе з’яўляліся важным агітацыйным мерапрыемствам. Большасць з іх праводзілася пад эгідай «Автодора» — грамадскай арганізацыі, створанай у 1927 годзе з мэтай папулярызацыі аўтамабільнага транспарту і ўладкавання дарог. Таксама, удзел у працяглых экспедыцыях па самым розным геаграфічным зонах СССР дазваляла выпрабаваць прадукцыю першых савецкіх аўтазаводаў, пабудаваных у гады індустрыялізацыі. Адзін з такіх выпрабавальных автопробегов быў ажыццеўлены па маршруце Масква-Мінск-Орша-Масква летам 1932 года. Хроніка гэтай экспедыцыі была апісана удзельнікам аўтапрабегу, карэспандэнтам М. Андрыеўскім, на старонках знакамітага часопіса «За рулем» у тым жа годзе.

AUTO.TUT.BY прапануе сваім чытачам даведацца, якое ўражанне пакінулі дарогі Савецкай Беларусі на маскоўскіх ўдзельнікаў аўтапрабегу ў 1932 годзе, праз якія выпрабаванні на беларускай зямлі прайшлі савецкія машыны і як сустракалі гасцей жыхары беларускіх гарадоў.

Артыкул «Савецкія машыны, канструктары і вадзіцелі вытрымалі экзамен» аб аўтапрабегу быў апублікаваны ў верасневым нумары часопіса «За рулем» за 1932 год. У пачатку артыкула Андрыеўскі апісаў мэты і задачы аўтапрабегу, а гэтак жа даў поўны спіс аўтамабіляў калоны: «Прабег арганізаваны для трохвосевых аўтамабіляў, упершыню сканструяваных і пабудаваных у СССР. Для параўнання ў прабег былі ўключаны стандартныя аўтамабілі. Калона складалася з 3 грузавых аўтамабіляў АМО-З, аднаго аўтобуса АМО-4 з кузавам „новы стандарт“, 2 трохвосевых четырехтонных машын, пабудаваных заводам ім. Сталіна, 2 трохвосевых восьмитонных машын, пабудаваных Яраслаўскім заводам, 1-й яраслаўскай стандартнай пятитонки і 2 абслугоўваюць „Фордаў“ — легкага командорского і грузавога для прадуктаў. Усяго — 11 машын.»

Пра запланаваны маршрут карэспандэнт напісаў наступнае: «Маршрут Масква-Мінск-Орша-Масква ўключае 43 проселка. Трэба згадаць, што пры складанні маршруту мы сутыкнуліся з немагчымасцю атрымаць звесткі пра стан праселкавых дарог, большасць якіх нанесена на карты па дадзеных дарэвалюцыйнага часу. Новыя карты да гэтага часу не выдадзены, а ў ЦУДорТрансе (Цэнтральнае ўпраўленне шашэйных і грунтавых дарог і аўтамабільнага транспарту — заўв. аўтара) дакладных звестак не маецца, і ў нас не было поўнай упэўненасці ў магчымасці скончыць прабег па вызначаным маршруце. Увесь шлях мы павінны былі прайсці ў 11 дзен, у тым ліку 2 дні адпачынку ў Менску».

Калона грузавікоў стартавала раніцай 25 ліпеня з тэрыторыі завода ім. Сталіна ў Маскве. Па словах удзельнікаў аўтапрабегу, першыя два дні экспедыцыі, пакуль аўтамабілі перамяшчаліся па тэрыторыі Савецкай Расіі, прайшлі штатна без прыгод. Першае сур’езнае перашкода сустрэла аўтакалону ўжо на тэрыторыі БССР. Андрыеўскі так апісвае гэтую падзею: «На рацэ Проні (рака ў Магілеўскай вобласці, прыток Сожа — заўв. аўтара) нас затрымала нечаканае перашкода. У мінулым годзе знесла паводкай мост — будуецца новы. Нам мелася быць пераправа на пароме з ненадзейным насцілам. Заехала на паром АМО-3, насціл прагнуўся, але вытрымаў. Асцярожна пераправіўшы па адной больш легкія машыны, чарга дайшла да яраслаўскіх. Мы прынеслі дошкі, прыгатаваныя для моста, зрабілі другі насціл, разгрузілі ад баласта машыны і такім чынам пераправіліся. На пераправу сышло пяць гадзін».

Аўтапрабег працягваўся: «Не даязджаючы Бабруйска, нас чакала сустрэча, арганізаваная калектывам Автодора. У горад прыехалі ў 11 гадзін. З Бабруйска выехалі на наступны дзень у 7 ч. 30 мін Ехалі па недостроенному шашы. На 60 кіламетры вырабляліся працы. Мы згарнулі на свеженасыпанную абочыну, якая распаўзалася, і машыны затрымаліся. Выцягвалі буксіраў пры дапамозе трехоски. У аўтобуса здымалі ступіцах пярэдняга колы, заел тормаз з-за дрэнных шлангаў. Далей пайшоў на праселак, дарога ішла лесам па укатанному грунце; тут ходзяць трехосные Круппы (грузавыя аўтамабілі нямецкага канцэрна „Krupp“ — заўв. аўтара), падвозяць на пабудову дарогі матэрыялы. Ад Пухавічаў ехалі полем. Дарога сухая, але шмат калдобін і выбоін. Ад Смілавіч выбраліся на добрае, роўнае, як абрус шашы (мяркуючы па апісанні, удзельнікі аўтапрабегу ехалі ўздоўж якая будуецца магістралі М4 Мінск-Магілеў, якая была адкрыта ў 1932 годзе — заўв. аўтара). У Мінск прыехалі каля 6 гадзін, прайшоўшы 116 км (з іх 58 проселком) са хуткасцю па шашы 32,5 км у гадзіну і па праселку — 19,3».

Сустрэчу ўдзельнікаў аўтапрабегу ў Мінску Андрыеўскі апісвае наступным чынам: «Адначасова з намі прыбытку машыны агітацыйнага прабегу, арганізаванага Полацкім Автодором. На плошчы адбыўся вялікі мітынг. Адзначалі поспехі савецкага автостроения, пацвярджэннем чаго з’яўлялася стройная калона выбудаваных на плошчы машын. Выступоўцы спыняліся на значэнні аўтамабіляў у эканоміцы краіны і звярталіся да насельніцтва з заклікам будаваць дарогі. Камандор ад імя ўдзельнікаў прабегу дзякаваў за цеплую сустрэчу і падобна асвятліў мэты і задачы нашага прабегу».

У сталіцы Савецкай Беларусі ўдзельнікі аўтапрабегу правялі яшчэ адзін дзень: «На наступны дзень аглядалі і запраўлялі машыны. Акрамя нязначнай цечы патрубка радыятара ў аўтобуса і змены калодак цэнтральнага тармазы з-за скасавання феродо ў адной з яраслаўскіх трехосок, ніякіх дэфектаў не знайшлі. Увечары былі запрошаныя на прэзыдыюм ЦС Автодора Беларусі. З цікавасцю выслухалі даклад камандора Полацкага прабегу. Задачы гэтага прабегу — арганізацыя і ўмацаванне ў калгасах калектываў Автодора, агітацыя за пазыку і дарожнае будаўніцтва. Палачане везлі з сабой „амерыканку“, на якой друкавалі газету, прымалі ўдзел у у6орочных працах, праводзілі сходы, дапамагаючы калгаснікам разбірацца ў палітычных і бягучых пытаннях».

Пасля невялікага перапынку ўдзельнікі аўтапрабегу накіраваліся назад у Маскву: «У зваротны шлях выехалі 3-га [жнівень] у 7 гадзін раніцы. Шашы вельмі добрае і да 108 кіламетры ехалі крыху больш двух гадзін. Да Оршы усе часцей і часцей трапляюцца ненадзейныя масты. Некаторыя з іх прыводзяцца ў парадак. Мы вымушаныя зменшыць ход. На 12 кіламетры не даязджаючы Оршы спыніліся для збору калоны. Орша сустрэла нас выключна арганізавана, спачатку з’явіліся веласіпедысты, затым аўтамабілі з прадстаўнікамі мясцовых арганізацый. Мы заехалі ў горад пад гукі аркестра. У горадзе было вялікае ажыўленне, усе жыхары выйшлі на вуліцу. Нашы машыны прыцягнулі ўсеагульную ўвагу, вельмі спадабаўся аўтобус».

Неўзабаве ўдзельнікі аўтапрабегу зноў сутыкнуліся з цяжкасцямі звязанымі з станам беларускіх дарог. Андрыеўскі піша пра гэта наступнае: «У Оршы запраўляліся бензінам і выехалі ў 7 ч. 30 мін. Адсюль пачынаўся бальшак, пабудаваны яшчэ пры Кацярыне. Па гэтым тракце наступаў на Маскву Напалеон. Цяпер гэтая дарога страціла свае значэнне, і мы турбаваліся, ці ўдасца праехаць, і ці вытрымаюць масты. Неўзабаве пасля Оршы — першае перашкода — брод праз рэчку, а пасля броду вельмі круты і працяглы ўздым.

Прыгоды працягваюцца: «Машыны прайшлі добра і мы приободрились. Але, на жаль… праз 2-3 км пачалася немагчымая дарога спрэс ў выбоінах ды калдобінах, запоўненых вадой. То і справа стаялі стандартныя машыны. Асабліва цяжка было аўтобуса з падоўжаным шасі. Мы штохвілінна соскакивали з машын і пад крыкі „давай, давай“ прапіхвалі іх. Ва ўсіх АМО-З погнулись багажнікі запаснога кола, цеплявшиеся за груды пры пераездзе канаў. У аўтобуса адарваўся задні фартух кузава. Трехоски ішлі добра, не маючы патрэбу ў дапамозе, і ў крытычныя моманты служылі буксіраў. Некалькі разоў там, дзе нават трехоски не маглі прайсці, мы засыпалі канавы, параўноўвалі груды і рабілі фашины. Так мы дабраліся да вескі Казьяны (веска ў Дубровенскім раене Віцебскай вобласці — заўв. аўтара)».

Удзельнікі аўтапрабегу завіталі ў мястэчка на самай мяжы БССР і жахнуліся: «Пасля гэтага прыпынку дарога не палепшылася, і мы да 5 гадзін змучаныя дабраліся да горада Ляды (цяпер аграгарадок Віцебскай вобласці — заўв. аўтара). Ляды — гістарычнае месца: тут пацярпеў чарговае паражэнне отступающий Напалеон. Вуліцы горада апынуліся непроезжим балотам. Камандор паехаў шукаць аб’езд. Пакуль чакалі вяртання камандора, мясцовыя жыхары разам з намі спачувальна абураліся станам „гарадскіх дарог“, але, верагодна, пасля нашага ад’езду, як і да гэтага, нічога не зрабілі. Вось куды трэба зазірнуць Аўтадору».

Ужо на выездзе з Савецкай Беларусі аўтапрабег сутыкнуўся з чарговай складанасцю: «Праз 2 км пасля г. Ляды высветлілася, што наперадзе недабудаваны мост, і мы не праедзем. Заставалася адно — дабудаваць мост. Пераначаваўшы ў поле, прыняліся за працу. Зрабілі раскосы, паклалі на пераклады ў два шэрагу дошкі і паспяхова перавялі ўсе машыны. На гэта страцілі каля 3 гадзін. У 10 гадзін рушылі на Чырвонае (паселак у Смаленскай вобласці Расіі — заўв. аўтара). Дарога некалькі палепшылася, але засталіся масты ў полусгнившем стане, частка з іх мы абрынулі.

Далейшы шлях да Масквы па Савецкай Расіі аўтапрабег пераадолеў за тры дні. Удзельнікаў экспедыцыі ўрачыста сустракалі ў падмаскоўным Кунцево прадстаўнікі Автодора, ВАТО (Всесоюзное аб’яднанне аўтатрактарнай прамысловасці), калектыў завода ім. Сталіна і асабіста яго дырэктар І. А. Ліхачоў (пасля развянчання культу асобы маскоўскі аўтазавод пераймянуюць у яго гонар — Завод імя Ліхачова, скарочана ЗІЛ). Паводле слоў Андрыеўскага аўтапрабег атрымаўся, савецкія машыны паказалі сябе добра, буйных паломак тэхнікі падчас маршруту не было. Асноўныя нараканні выклікала стан дарог і перапраў праз рэкі. «Савецкія заводы канструктары і вадзіцелі яшчэ раз вытрымалі экзамен. Прабег даў каштоўны матэрыял і тэхнічны вопыт. У заключэнне застаецца пажадаць, каб будаўніцтва дарог і мастоў не адставала ад тэмпаў нашага автостроения. Адначасова трэба фарсіраваць арганізацыю аўтарамонтных станцый і ўстаноўку бензінавых калонак, яшчэ адсутных не толькі на шашы, але і ў большасці гарадоў нашага Саюза», — рэзюмаваў Андрыеўскі.

Крыніцы:

тэкст — М. Андрыеўскі «Савецкія машыны, канструктары і вадзіцелі вытрымалі экзамен», часопіс «За рулем», № 17-18, 1932;

ілюстрацыі — часопіс «За рулем», часопіс «Чырвоная Беларусь», nami.ru, autowp.ru, scaleforum.ru, visualhistory.livejournal.com.

По материалам: TUT.BY

Оставить комментарий