Кіраўскі раен сярод турыстаў не адрозніваецца папулярнасцю. І на наш погляд — здзейснена незаслужана. Акрамя Чыгірынскага вадасховішча, круглы год усеянае кропкамі-рыбакамі, і смажанак ў аднайменным кафэ ў кіраўскага аўтавакзала, тут есць маса славутасцяў. Аднак каб убачыць іх усе, прыйдзецца ладна пакалясіць. І паверце, намаганні таго каштуюць.
Прычына першая. Ілюзія мора на Чыгірынскім ГЭС
Чыгірынскім гідраэлектрастанцыя знаходзіцца ў 20 км ад паселка Чачэвічы і трасы Магілеў – Бабруйск. Дарога да яе вядзе праз паселак Чигиринка, у якім стаіць паказальнік — не вельмі прыкметны.
Чигиринскую ГЭС будавалі 7 гадоў, і ў 1961 годзе яна дала першы ток. Акрамя прамога прызначэння — выпрацоўкі электраэнергіі — станцыю будавалі таксама для лесосплава і стварэння зоны адпачынку. Есць на ГЭС і шлюз для арганізацыі пропуску судоў маламернага флоту па рацэ Друць.
Лес па Друць ўжо не сплаўлялі, ды і суда даўно не ходзяць. А вось электраэнергію станцыя па-ранейшаму выпрацоўвае спраўна. Вадасховішча таксама актыўна выкарыстоўваецца для адпачынку.
Гэта упадабанае месца для рыбакоў, якія шчыльна абляпляюць берага круглы год: у вадасховішчы глыбіней да 8 метраў водзяцца лешч, шчупак, плотка, акунь. Тут таксама займаюцца воднымі відамі спорту, на берагах разбіваюць палатачныя лагеры. Ўздоўж берагавой лініі даўжыней 55 км стаяць аграсядзібы на любы густ і кашалек.
Прайсці на тэрыторыю ГЭС можа любы. Від з плаціны на вадасховішчы ўражвае. Калі ўстаць ля агароджы і заплюшчыць вочы, можна ўявіць, што ты знаходзішся на беразе мора. Шум хваляў нагадваюць якія працуюць рухавікі ГЭС, а крыкі чаек замяняе шчэбет вясковых ластавак.
Прычына другая. Мемарыял спаленым вескам вобласці
Веска Боркі знаходзіцца на супрацьлеглым ад трасы баку па адносінах да ГЭС. На пад’ездзе да вескі добра бачная старая частка мемарыяла — скульптура і камень з надпісам пра ўвекавечанне памяці 1800 жыхароў вескі Боркі і навакольных весак, расстраляных і жыўцом спаленых фашыстамі ў час карнай акцыі 15 чэрвеня 1942 года. Боркі — адзіная адноўленая з 21 вескі пасля падзеяў таго дня. Пасля вайны тут заставалася 12 чалавек.
Насупраць яго — сцяна памяці спаленых весак Магілеўскай вобласці: шэсць вялізных гранітных пліт з назвамі населеных пунктаў. Мемарыял «Памяці спаленых весак Магілеўскай вобласці» пабудавалі ў 2008 годзе. Капліцу ў гонар іконы Божай Маці «Спагнанне загінуўшых» вам адкрыюць вартаўніка — Леанід Мікалаевіч і Ніна Сяргееўна Шпаковские. Яны жывуць у суседнім з мемарыялам доме і могуць расказаць нямала і аб яго стварэнні, і пра тых, у памяць аб кім ен пабудаваны.
«Вунь там, дзе мая труба, хлеў стаяў. Побач была школа, — паказвае Леанід Шпакоўскі. — У той дзень яны ўсіх тут сабралі пад падставай таго, што павязуць у Германію для лепшага жыцця. Паліцаяў спачатку раззброілі. Іх з сем’ямі і мясцовых жыхароў сагналі ў хлеў і падпалілі. На дрэве насупраць і цяпер гакі ўбітыя, па якім нямецкі салдат залез наверх і страляў разрыўнымі кулямі па тым, хто спрабаваў уцячы праз саламяны дах».
Леанід Мікалаевіч кажа, што да мемарыяла пастаянна прыязджаюць турысты — славяне, італьянцы, немцы, іспанцы. Але больш за ўсе яму крыўдна, калі суайчыннікі прыязджаюць і глядзяць на памятнае месца, не вылазячы з машыны. На развітанне дае тэлефон Ніны Сяргееўны— +375 29 906 78 47 са словамі: «Можа, хто-то захоча паставіць свечку за спачын».
Служба ў капліцы абавязкова праходзіць у апошнюю нядзелю жніўня.
Журналісты TUT.BY ужо распавялі пра 44 гарадах Беларусі. Фотарэпартажы з пяццю прычынамі наведаць гэтыя гарады шукайце тут.
Прычына трэцяя. Пераплюнуць Радзівілаў, або Жиличский «Версаль»
Назва «Жиличский Версаль» трывала замацавалася за палацава-паркавым комплексам роду Булгакаў. Веска Жылічы з 14 стагоддзя пераходзіла ад князеў Трабских да Хадкевічам, потым — Сапегам, а затым — Булгакам. Дзякуючы Ігнату Булгаку — лідскаму ротмистру і маршалу бабруйскаму, а таксама маршалку дваранства Бабруйшчыны — і з’явіўся адзін з великолепнейших палацаў Беларусі.
Сядзібу «Добасна» — гэта другая назва комплексу — пачалі будаваць у 1825 годзе па ініцыятыве Ігната Булгака. Стаўшы бачным палітычным дзеячам, Ігнат вырашыў пабудаваць сабе рэзідэнцыю па чыне. Лічыцца, што Булгак вырашыў узводзіць палац, вонкава падобны на французскія, пасля вайны 1812 года — ен тады дайшоў да Парыжа і натхніўся мясцовай архітэктурай. А яшчэ есць меркаванне, што Булгак хацеў пераплюнуць у раскошы самы магутны род — Радзівілаў. Дапамагаў яму ў гэтым літоўскі архітэктар Подчашинский.
Палац плошчай 4 тыс. кв. м сапраўды патрасаў сваім маштабам і пышнасцю. Па-першае, гэта быў адзін з нямногіх 100-пакаевых палацаў на беларускіх землях. Па-другое, ўбранне яго годна сапернічала з раскошай Радзівілаўскіх рэзідэнцый. Акрамя таго, Ігнат Булгак сабраў годную калекцыю карцін вядомых еўрапейскіх майстроў і вельмі ганарыўся унікальнай калекцыяй антычнай скульптуры, якую ен асабіста збіраў падчас падарожжаў па Грэцыі і Італіі.
Самымі вядомымі экспанатамі ў калекцыі палаца былі 30 каштоўных арнатаў (элементаў літургічнай вопраткі святароў) і 10 слуцкіх паясоў, сярод якіх быў і вельмі рэдкі — з надпісам «Радзівіл».
Кажуць, што Ігнат Булгак не змог па вартасці ацаніць плен сваей працы і пажыць у свае задавальненне ў цудоўнай рэзідэнцыі — памер неўзабаве пасля заканчэння яе будаўніцтва. Палац атрымаў у спадчыну малодшы з 9 дзяцей — сын Эдгар. У 1914 годзе ен прадаў маентак свайму пляменніку Эмануілу. Той валодаў палацам нядоўга — быў вымушаны адразу пасля рэвалюцыі эміграваць у Францыю.
Палац размяшчаўся сярод велізарнага парку, высаженного ў англійскай стылі. Каскад штучных вадаемаў на рацэ Добасна не захаваўся, як і свірны, дом кіраўніка, склады, жывельны двор з чырвонай цэглы, птушнік, спіртавы і цукровы заводы. Цікавая захавалася дэталь — сімвал масонства на франтоне будынка: вачэй у абрамленні прамянеў.
«Жиличский Версаль» перажыў усе войны і рэвалюцыі 20-га стагоддзя — у яго не трапіла ні адна бомба, не адбылося ні аднаго пажару. Немцы разабралі толькі адзін з карпусоў, дзе раней знаходзілася аранжарэя, і забралі з сабой усе каштоўнае, што тут заставалася. У 1996 годзе ў палацы адкрыўся Жиличский музей.
Цяпер палац ў Жиличах рэканструююць. У 2011 годзе была цалкам гатовая частка комплексу, у якой размясціліся школа мастацтваў і музей. Па словах мясцовых жыхароў, далейшая рэканструкцыя пакуль замарожаная — няма грошай. Тэрмін здачы на пашпарце аб’екта перапісвалі некалькі разоў.
Цікавыя факты аб Жиличском «Версалі» можна даведацца з даследчай работы выпускніцы магілеўскай СШ № 22 Вікторыі Курневской.
Прычына чацвертая. Смажанкі, замена Леніну і начное жыцце правінцыі
Кіраўск не можа пахваліцца старажытнай і багатай гісторыяй або старадаўнімі помнікамі архітэктуры. Адлік гісторыі райцэнтр вядзе прыкладна з 19 стагоддзя, калі тут знаходзілася маентак Кочеричи. У 1935 годзе былое паселішча атрымала назву па імені аднаго з савецкіх лідэраў — рэвалюцыянера Сяргея Міронавіча Кірава. Акрамя імя, да горада ў Магілеўскай вобласці рэвалюцыянер не мае блізкага дачыненьня. Аднак славутасцю гарадка мы лічым тое, што каля будынка райвыканкама знаходзіцца менавіта статуя Кірава, а не Леніна, як у многіх постсавецкіх гарадах.
Сучаснай славутасцю Кіраўска сталі смажанкі. Аднайменнае кафэ знаходзіцца ў якая праходзіць праз горад трасы Магілеў – Бабруйск побач з аўтастанцыяй. І рэдкі пасажыр праязджае міма, не забегшы ў кафэ і не купіўшы там хаця б адну смажанку. Тут якраз рэгістраваць рэкорды. На нашай памяці больш за ўсіх смажанак купіў які праязджаў міма беларус — 20 штук.
Сакрэт папулярнасці смажанак — ў дрожжевом цесцю, якаснай і разнастайнай начынні і, вядома, цане. Самая дарагая — са свіным фаршам — каштуе 1 рубель 12 капеек. Самая танная — з яблыкамі: 61 капейка.
Варта наведаць кіраўскі гарадскі парк. Ен невялікі, але вельмі ўтульны, з фантанам і дзіцячымі горкамі. Есць тут і зооуголок з трусамі, страусамі, фазанаў. Уваход у яго ўпрыгожвае сцэнка з казкі «Мука-цакатуха», выкананая ў стылі стимпанк. Працуе зооуголок з 8.00 да 18.00 з аўторка па нядзелю з 8.00 да 16.00 у панядзелак.
У выхадныя ў Кіраўску сумаваць не прыйдзецца. Увесь каларыт начны тусоўкі маленькага гарадка вы ўбачыце ў кафэ «Спатканне» і рэстаране «сузор’е», дзе кошты на ежу і напоі амаль такія ж, як у краме. Праўда, калі дзяўчаты імкнуцца нафарбавацца і прыстойна апрануцца ва ўстанову, то хлопцы часам прыходзяць проста ў «спортивках».
Акрамя таго, вечарам можна прагуляцца па цэнтральнай вуліцы райцэнтра, дзе пацаны павольна ездзяць на машынах і спрабуюць знаеміцца з дзяўчынамі. Есць у Кіраўску і свая дыскатэка да 2 ночы, але летам яна не карыстаецца вялікай папулярнасцю: усе-такі 3 рубля за ўваход.
Прычына пятая. Вяселкі, бананы, а таксама легендарныя Арлоўскі і Старавойтаў
Аграгарадок Мышкавічы ў 7 км ад Кіраўска значна старэй райцэнтра. Сяло на 2 двары было вядома ўжо ў 1506 годзе, а ў 17 стагоддзі называлася Мішкавічы. У 2007 годзе ў аграгарадку пражываў 2071 чалавек.
Галоўнай славутасцю аграгарадка можна лічыць мясцовае СВК «Рассвет» ім. Арлоўскага. Калгас быў утвораны ў 1931 годзе, Кірыл Пракопавіч ўзначаліў яго ў студзені 1945 года. Да гэтага ен працаваў у органах бяспекі, у тым ліку ў НКУС, быў начальнікам участка ГУЛАГ на будаўніцтве канала «Масква — Волга», у Вялікую Айчынную узначальваў партызанскі атрад. Пасля адной з вандровак быў сур’езна паранены: у яго была ампутаваная правая рука па плячо, на левай руцэ адсутнічалі 4 пальца, быў моцна пашкоджаны слыхавы нерв. Арлоўскі папрасіў у лісце да Сталіна дазволіць яму ўзначаліць адзін з найбольш разбураных калгасаў у Магілеўскай вобласці і паабяцаў адрадзіць яго і зрабіць калгасам-мільянерам. Пад кіраўніцтвам Арлоўскага калгас «Рассвет» сапраўды стаў першым у пасляваенным СССР калгасам-мільянерам.
Рэпутацыя ў СВК бездакорная да гэтага часу: гаспадарка стараецца трымаць марку. Усе, хто калі-небудзь працаваў пад кіраўніцтвам і плячом да пляча з Кірылам Арлоўскім, кажуць пра каштоўную вопыце, атрыманым у былога старшыні калгаса. Старажылы Мышковичей сцвярджаюць, што дабрабытам аграгарадок абавязаны Арлоўскаму, які тут нарадзіўся і працаваў. Пахаваны Кірыл Пракопавіч на мясцовых могілках на ўездзе ў аграгарадок. На пліце — простая надпіс: «Ад калгаснікаў калгаса “Рассвет”».
Есць меркаванне, што Арлоўскі з’яўляецца прататыпам галоўнага героя рамана Эрнэста Хэмінгуэя «Па кім звоніць звон» — Роберта Джордана.
З 1968 па 1997 год «Рассвет» узначальваў яшчэ адзін вядомы чалавек — двойчы Герой Сацпрацы Васіль Старавойтаў. Пры ім калгас таксама быў вядомы на ўвесь Саюз, а ў 1990-я Старавойтаў не толькі змог захаваць лідзіруючыя пазіцыі гаспадаркі, але і адным з першых ператварыў яго ў ААТ. Тады калгас нават выпускаў свае ўласныя бульбяныя чыпсы.
Праўда, у 1997 годзе Старавойтава арыштавалі па абвінавачванні ў шэрагу злачынстваў, а ў 1999-м яго асудзілі на два гады. Апазіцыя звязала арышт з тым, што кіраўнік «Рассвета» крытыкаваў кіраўніка дзяржавы і не падтрымаў яго ў 1994-м. Мясцовыя гавораць, што падчас адной з перадвыбарчых сустрэч ен сказаў Аляксандру Лукашэнку: «Пацан, куды ты лезеш».
Пасля вызвалення жыў у Мышкавічах, а да яго за парадай часам наведваў нават новы кіраўнік гаспадаркі. Памер Старавойтаў у 2013 годзе. Яго пахаванне цалкам арганізавала родную гаспадарку.
На ўездзе ў Мышкавічы стаіць скульптурная кампазіцыя з трох «вяселак». Гэта таксама своеасаблівая славутасць, якая задае агульную спакойна-радасную атмасферу. За апошнія гады аграгарадок прыкметна пахарашэў: Мышкавічы ў 2014 годзе прымалі раенныя «Дажынкі». Да гэтай падзеі зрабілі рэканструкцыю галоўнай плошчы і фантана на ей, а таксама Палаца культуры.
Прыязджайце ў Мышкавічы да 17.00, каб паспець зазірнуць у зімовы сад, які знаходзіцца ў Палацы культуры. Там на плошчы 650 кв. м растуць фінікавыя пальмы, бананавыя і лімонныя дрэвы, розныя трапічныя расліны, кветкі. Фота на іх фоне будуць вельмі каларытнымі.
Таксама ў Палацы есць бібліятэка, спартыўная зала, артыстычныя пакоі, танцавальны зала, памяшканне школы мастацтваў, музей працоўнай славы.
Турыстам
У Кіраўску каля будынка райвыканкама знаходзіцца гасцініца «сузор’е», і ў гэтым жа будынку — аднайменны рэстаран. Кажуць, нумары там нядрэнныя, а кошты — вельмі прымальныя. На берагах Чыгірынскага вадасховішча таксама есць мноства аграсядзіб. Што тычыцца ежы, то ў весках прыйдзецца здавольвацца крамамі, у Кіраўску есць пара кафэ недалека ад аўтастанцыі і ў цэнтры.
Калі канчатковым пунктам вашага падарожжа будзе Жиличский палац, магчыма, вам будзе цікава наведаць Бабруйск.
По материалам: TUT.BY
July 19th, 2016 
Опубликовано в рубрике 
Loading ...