Главная » Навіны Бабруйска » Льняная вышыванка: ад сялянскага хлопчыка да Старшыні Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР

Льняная вышыванка: ад сялянскага хлопчыка да Старшыні Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР

У 1920 годзе сямнаццацігадовы слесар-паровозник Вася Казлоў марыў аб светлай ільняной кашулі. На станцыю Жлобін гэтую вышытую прыбраную вопратку прывозілі артельщики з суседняга Бабруйска. Аднак у тую пару маладому рабочаму даводзілася апранацца ў «чортаву скуру» так немаркий сацін. І толькі пасля Вялікай Айчыннай вайны Васіль Іванавіч Казлоў, стаўшы Старшыней Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР, вярнуўся да мары хлопчыка з сялянскай сям’і.

У лютым сорак пятага, выступаючы на рэспубліканскім партыйным пленуме, Васіль Казлоў прывеў дадзеныя: «Да вайны ў Мінску было звыш 5 тысяч саматужнікаў-артельщиков, а цяпер 613; да вайны было 946 краўцоў, а цяпер 133; да вайны на аднаго краўца даводзілася 345 жыхароў, а цяпер 1060; да вайны ў горадзе працаваў 571 шавец (не лічачы фабрычных), а цяпер 73».

З дакладной запіскі на імя сакратара ЦК КП(б)б В. М. Маліна «Аб ходзе работы па пастаўках у кошт рэпарацый для БССР» ад 9 снежня 1945 года: «Звесткі аб замовах на таварна-матэрыялы, якія падлягаюць атрыманню у 1945 г.: ільняное палатно — 62 000 метраў…». (Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь)

Ну, а калі вернемся да свайго вытворчасці тавараў народнага спажывання? Разважлівыя гаспадарнікі Беларусі выступалі за аднаўленне мясцовай прамысловасці і артельных промыслаў.

На партхозактивах ўспаміналі прыказку «Лен любіць паклон»…

… і тыя часы, калі амаль у кожнай весцы мелася льночесалка, а ў рачных затоках сяляне выгораживали каламі асаблівыя мочила для лену:

І хлебаробы апраналіся ў ільняныя адзення, як на фатаграфіі з дарэвалюцыйнай газеты «Наша Ніва»:

А цяпер народ даношваў савецкія франтавыя гімнасцеркі і перафарбаваныя ў чорны колер трафейныя «фельдграу» — палявыя курткі германскай арміі. Правалы ў пасляваеннай спажывецкай сферы былі паўсюль, і адчувалі іх усе: ад калгасніка, занятага пошукам галошей, да адказнага работніка, якога патрабавалася обрядить для замежныя камандзіроўкі.

Вось, скажам, у бытавым ужытку Героя Савецкага Саюза В. І. Казлова не было прыстойнага валізкі. Яго дачка Вольга расказвала мне, што калі Васілю Іванавічу загадалі ў 1946 годзе ляцець з дэлегацыяй БССР на асамблею ААН (патрэбен быў для прадстаўніцтва вядомы партызанскі камандзір), то выявілася, што рэчы няма куды скласці. Давялося жонцы Еўфрасінні Ефимовне «ўключыць адміністрацыйны рэсурс» і замовіць чамадан на ледзь адноўленай Мінскай шорным-скургалантарэйных фабрыцы імя Куйбышава.

— Ну, а там у адсутнасць старых майстроў пабудавалі, як карабель на стапелі, такі чамадан-монстар, што яго і пустым немагчыма было падняць — распавяла Вольга Васільеўна. — Трафейнымі ж рэчамі бацька грэбаваў. Нам з сястрой Тамарай не забараняў насіць вопратку з распаўсюджвалася тады ў СССР амерыканскай дапамогі, але для сябе асабіста ўсе чужое адпрэчваў.

А ў 1949 годзе Васіль Казлоў сабраўся ў адпачынак — упершыню з даваенных часоў. Ўгаварылі падлячыцца ў санаторыі ў Жалезнаводску. Але як апрануцца? Якім наогул мог быць, кажучы сучаснай мовай, дрэс-код для савецкага кіраўніка на адпачынку?

У тую сітавіну ў курортных гарадах існавала мода: адпачывальнікі мужчыны выкарыстоўвалі санаторныя піжаме як адзенне для прагулак.

У піжамах з’яўляліся не толькі ў парку лячэбнай установы (як, напрыклад, паказана ў мастацкім фільме 1945 года «Нябесны ціхаход»), але і ў клубе ці на пошце. Па прычыне легкасці курортных нораваў папросту прагульваліся ў паласатай казеннай вопратцы па набярэжных і бульварах, удзельнічалі ў экскурсіях, зазіралі ў шашлычныя і рюмочные.

Тлумачэнне ў гэтай «моды» было адно: усеагульная беднасць. Большасць людзей не мела магчымасці спецыяльна абзаводзіцца цивильными вопраткай моднага гадовага крою. Учарашнія франтавікі, перадавікі-вытворцы прыязджалі на курорты ў шынялях і гимнастерках, з фанернымі куфрамі. Нярэдка сустракаліся сярод ізноў прыбылых адпачывальнікаў людзі ў падшываных кацавейках і кірзавых ботах, з салдацкімі вещмешками.

А між тым нават у ваенны час у СССР «па палітычных меркаваннях» працягвалі выходзіць часопісы мод. Узоры мужчынскі адзення саракавых гадоў можна было ўбачыць у «Мадэлі сезона».

Аднак Васіль Казлоў не палічыў для сябе магчымым апранацца па ўзоры заўседнікаў кактэйль-хола на маскоўскай вуліцы Горкага. Выручылі беларускія вышыванкі — свабодныя ільняныя кашулі вытворчасці бабруйскай фабрыкі.

На фрагменце здымка бачныя дэталі адзення:

Сучаснікі ўспаміналі, што Васіль Казлоў і ў Мінску ў штодзенным побыце насіў падобную вопратку. Мог выступіць на сесіі Вярхоўнага Савета БССР у вышыванай сарочцы. Ніякага наигрыша ў такім паводзінах сялянскага сына не ўгледжвалася. (Праўда, на пленумах ЦК наш герой вымушана прытрымліваўся адзінага партыйна-наменклатурнага стылю адзення — сталінскі кіцель ці цывільны касцюм, як у Молатава.)

Калі ў спустошанай вайной Беларусі пакуль яшчэ не вырабляецца ў дастатковай колькасці на фабрыках добрая адзенне — буду насіць народнае, няхай нават домотканое. У гэтым выявіўся характар Васіля Казлова — асабістая сціпласць дзяржаўнага кіраўніка, нягучная гонар і ўпартасць народнага героя.

Без «ўтоена-адкрытай» рэкламы беларускага лену проста канстатуем сенняшні цікавасць да падобнай вопратцы.